Een schildersezel. Een overall. Een paar schilderdoeken onder de arm. Een klassieke kunstenaar in deze vorm zou iedereen kunnen uittekenen. Maar wat als er een markante meneer in driedelig kostuum met attachékoffertje voor je staat? Het wekt in de jaren 60 de nieuwsgierigheid op van kunstinstellingen en galeries. Zéker als deze meneer ook nog eens vernieuwende, conceptuele ‘ontwerpschetsen’ uit zijn koffertje vist. Het werk bestaat daarbij dus veelal alleen nog op papier, maar daar brengt het Kröller-Müller Museum deze zomer verandering in met de zinnenprikkelende tentoonstelling ‘Marinus Boezem. Alle Shows’.
SHOW II (1965) - Foto van Marinus Boezem (1964-1969) door Bert Verver - SHOW IX (1965)
Conceptuele grondleggers
We hebben het over niemand minder dan Marinus Boezem (Leerdam 1934), die samen met onder anderen Jan Dibbets, Ger van Elk en W.T. Schippers grondlegger is van de conceptuele kunst in Nederland. Deze conceptuele kunstenaars vinden het idee achter het kunstwerk minstens zo belangrijk als het werk zelf. Marinus Boezem – inmiddels 87 jaar – staat sinds het begin van zijn carrière al bekend om zijn vernieuwende kunstopvattingen, zijn bizarre en vaak ludieke acties en zijn grootschalige werken in de openbare ruimte.
Opschudding
Zo stelt hij in 1960 een stuk polder bij Asperen tentoon. Op klapstoeltjes kan het publiek vanaf een dijk de polder aanschouwen. In 1969 laat hij een sportvliegtuig zijn naam in kapitalen in de lucht schrijven (Signing the Sky) en hangt in datzelfde jaar beddengoed uit de ramen van het Stedelijk Museum Amsterdam voor de tentoonstelling ‘Op Losse Schroeven’. Met deze laatstgenoemde kunstinstallatie wil Boezem – samen met de andere deelnemende conceptuele kunstenaars – het ‘instituut’ museum ter discussie stellen. De Shows (zoals de afbeeldingen hierboven) die hij tussen 1964 en 1969 maakt, bestaan uit een reeks van vijftien tekeningen die kenmerkend zijn voor Boezems vroege periode en voor het conceptuele karakter van zijn werk.
Beddengoed uit de ramen van het Stedelijk Museum Amsterdam (1969)
“Ik herinner mij ineens dat ook ik deze lakens buiten heb zien hangen. Niet in 1969 weliswaar, maar wel in 2018. Bijna 50 jaar later werden de lakens weer eens lekker opgeschud! In 1969 moesten de lakens ‘een frisse wind door het museum laten waaien’…”
Boezemvriend
Goed. Met een oeuvre van inmiddels 60 jaar op te teller, is de kans groot dat ook jíj weleens een werk van Marinus Boezem tegen het lijf bent gelopen. Neem bijvoorbeeld alleen al afgelopen jaar; waarin je zijn werk kon bewonderen in bijvoorbeeld het Boijmans Ahoy Drive-Thru Museum in Rotterdam, Museum Kranenburgh in Bergen én in het Kröller-Müller Museum in Otterlo.
Een idee van een gerenommeerde kunstenaar tot leven zien komen; van ontwerpschets naar daadwerkelijke Show. Dát moesten wij met al onze eigen zintuigen beleven. Want het is opvallend, hoe relevant het werk van Marinus Boezem anno 2021 nog steeds is. Zo is er door deze beste man niet alleen een bijzondere tentoonstelling neergezet, maar is er in de afgelopen decennia ook een nieuwe generatie conceptuele kunstenaars opgestaan. Zij laten zich nog altijd inspireren door deze grondlegger van de conceptuele kunst. Het werd dan ook de hoogste tijd dat ál zijn dynamische en zinnenprikkelende Shows tegelijkertijd te zien zijn. Het Kröller-Müller Museum kreeg het voor elkaar, in nauwe samenwerking met de kunstenaar zelf.
Show them!
De ontwerpschetsen van Boezems Shows mogen dan wel zeer gedetailleerd zijn, pas bij het uitvoeren van de concepten worden zij tastbaar, zichtbaar en voelbaar. Alle Shows die je Kröller-Müller Museum kunt beleven, zijn volgens de opvattingen van de conceptuele kunst uit de jaren 60 uitgevoerd met de leidende motieven lucht, licht, geluid en beweging. Je snapt dat de kunstenaar daarom graag intensief betrokken was bij de installatie van zijn kunstwerken. Het idee in zijn hoofd, de schetsen op papier en dan nu (eindelijk) de visualisatie van vijftien shows bij elkaar.
Impressie van 'Marinus Boezem. Alle Shows'
Poppende zeepbellen en een frisse wind
Wind en lucht spelen de hoofdrol in de Shows. En na ons bezoek weten wij dat dit een tentoonstelling is die je écht beleeft en met al je zintuigen ervaart. De tentoonstelling is ruim en speels opgezet en geschikt voor jong tot oud. Ventilatoren zorgen voor vrolijk bewegende gordijnen en kleedjes, een luchtgordijn streelt je huid en er is een echte zandfontein. In een afgesloten ruimte weet een berg zeepsop ons met iedere blik op dit werk weer te verbazen, met name door de bizarre vormen die deze Show aanneemt; luchtbelletjes spatten constant uiteen en zorgen ervoor dat het kunstwerk continu in beweging is.
Marinus Boezem ziet de wereld dan ook als basis voor zijn kunst. Het gaat daarbij niet over stijl, maar wel over het uitdragen van ideeën. Worden deze ideeën eenmaal werkelijkheid, dan mag je het wat hem betreft lekker zelf uitzoeken. Dat klinkt in eerste instantie misschien wat cru, maar deze vrijheid geeft je de kans om zijn kunstwerken op geheel eigen wijze te consumeren en te overpeinzen. Of lekker niet.
SHOW XII, Spiegelplafond ruimte suggestie (1967)
Fladderende vlinders
Wij voelen ons bij het bezichtigen van deze tentoonstelling soms twee fladderende vlinders, waarbij we onze eigen koers bepalen en ons tegelijkertijd laten meevliegen met de verrassingen, bewegingen en geluiden van de Shows. Het oeuvre van Boezem draait dan ook om tegenstellingen. Verdwijnen en verschijnen. Onzichtbaar en tastbaar. Ernst en humor. Beweging en stilstand. Hoog en laag. Ja en nee. Wij voelen ons opgelaten door al onze ontdekkingen en tegelijkertijd ontstaat er spelenderwijs een moment van bezinning, wanneer we in Show IX (Gordijnenkamer, 1965) staan.
Luchtige concepten
Wij vragen ons af of deze kunstvorm – al dan niet (vaak) onbewust – inmiddels doorgesijpeld is in onze gehele economie. Denk maar eens aan de groenteafdeling van de Albert Heijn met de fancy sproei-installaties. Maar ook een ‘selfiemuseum’ als WONDR weet er een behoorlijk slaatje uit te slaan. En terecht. Want wie wil er nou niet voor even ontsnappen aan de realiteit, terwijl je opgaat in een kunstwerk en daar óók nog eens deel van uit mag maken?
Marinus Boezem was met zijn radicale en immateriële werken zijn tijd misschien ver vooruit, maar wij zijn blij dat er in het Kröller-Müller Museum met terugwerkende kracht zoveel werken zijn uitgevoerd, precies zoals de kunstenaar ze heeft bedoeld. Zet tijdens je bezoek aan de tentoonstelling in het heden een stap naar het verleden. Laat je heen en weer slingeren in de tijd. Letterlijk en figuurlijk. Tastbaar en ontastbaar tegelijkertijd!
Impressie van ons bezoek aan 'Marinus Boezem. Alle Shows'
Kröller-Müller Museum
Het Kröller-Müller Museum ligt in De Hoge Veluwe en dit zorgt voor een unieke combinatie van kunst, natuur en architectuur. Een bezoek aan het museum is vanaf het moment dat je wandelend, fietsend of rijdend bij de entree van Nationaal Park De Hoge Veluwe aankomt dan ook één grote belevenis. Het is een aanrader om je museumbezoek te combineren met een bezichtiging aan het Jachthuis Sint Hubertus (erg Instagrammable), het bezoekerscentrum met het Museonder (al net zo Instagrammable), een picknick, wandeling of fietstocht (deze kun je huren bij de ingang van het park). Oh, en we hoeven niet te zeggen dat de beeldentuin én de mooiste Van Goghcollectie van Kröller-Müller Museum ook zeker een must see zijn, toch?!
Show me Marinus Boezem
Naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Marinus Boezem. Alle Shows’ maakten filmmaker Paul Kramer en cameraman Martijn Tervoort de film ‘Show me Marinus Boezem‘. De film is een portret van Marinus Boezem en brengt ook de totstandkoming van de tentoonstelling in beeld. De film kun je hieronder bekijken, maar is ook te zien in het museum.
Ook maakten we voor de rubriek ‘Kunst Die Je Moet Kennen’ van De Vooravond (waarin kunstliefhebbers vertellen over hun favoriete werk en waarom jij dat moet leren kennen) onderstaande video over de Gordijnenkamer van Marinus Boezem.
Zien wij jou binnenkort in het Kröller-Müller Museum?!
Wie: Marinus Boezem (Leerdam, 1934)
Wat: De tentoonstelling ‘Marinus Boezem. Alle Shows’
Waar: Kröller-Müller Museum
Wanneer: tot en met 14 november 2021
Meer informatie over de tentoonstelling kun je hier vinden.
Fotografie: Iris Zaagman / Tekst: Danielle Lakeman
