Arcadia – het is begonnen! Afgelopen weekend waren wij in Leeuwarden-Friesland, dé culturele hoofdstad van Europa 2018. 100 dagen lang zijn er talloze tentoonstellingen, voorstellingen en levende kunst te bewonderen in de provincie Fryslân.
Arcadia is een podium aan makers en doeners die de wereld willen veranderen. Op het programma staat onder andere een wandelend bos in stadse straten, drama’s op de Friese kliffen, kunstwerken in het park of dansers in verlaten loodsen. Soms groots en meeslepend, soms klein en intiem. Vaak gratis, af en toe betaald. Voor het hele gezin, of juist een beleving voor jou alleen.
Wij ontdekten tijdens het openingsweekend een deel van het programma in Leeuwarden en de rest van Friesland, maar tot en met 14 augustus kun jij ook je zintuigen komen prikkelen bij dit groots opgezette en te gekke culturele event. Wat wij allemaal bewonderden, beleefden en fotografeerden? Dat lees én bekijk je in deze blog!
Fries Museum
In het Fries Museum vind je tijdens de Friese Triënnale Arcadia drie prachtige exposities die je anders laten kijken naar landschap. Fertile Grounds werpt een nieuwe blik op Friese veenweide met Christien Meindertsma, À la campagne schijnt licht op Franse impressionisten van Maris tot Monet en met Swiet – Swit stelt kunstenaarscollectief de Onkruidenier vragen over de evolutie van de natuur en de mens.
À la campagne: imposant impressionisme
Een bezoek aan de tentoonstelling À la campagne: het Franse licht van Maris tot Monet stond hoog op onze wishlist. Daar ontdekten we de invloed van het Franse licht in de schilderkunst van de 19e-eeuw, met prachtige landschappen van Franse meesters als Monet en Cézanne, maar ook Nederlandse kunstenaars als Maris en Weissenbruch.
De tentoonstelling bestaat uit ruim negentig schilderijen en tekeningen: van velden met klaprozen, lieflijke kusten en bloeiende boomgaarden tot woeste golven, lage horizonnen en weides vol koeien. Stuk voor stuk laten de schilderijen zien hoe het licht een belangrijke rol speelde in de kunst: de zonnestralen schitteren op het water, het licht valt door de bladeren en de wind danst op het doek.
Zo maken wij een reis langs de verschillende seizoenen, raken geïmponeerd door het impressionisme en discussiëren over ons ultieme favoriete werk. Daar komen we natuurlijk niet uit, want hoe kun je nu kiezen tussen Seinelandschap bij onweer (ca. 1800-1843) van Georges Michel, Jan Toorops Aardappelrooier (1904), Claude Monets La Seine de Vétheuil (1878) of de Najaarsmiddag (1898) van Théophile de Bock?
Tijdens je bezoek aan deze tijdelijke tentoonstelling kun je luisteren naar de gratis audiotour, ingesproken door journalist en tv-presentator Philip Freriks. Hij geeft aan 15 werken een poëtische draai met gedichten van Victor Hugo, Rutger Kopland en Remco Campert. À la campagne is nog te zien tot en met 17 juli 2022.
Fertile Grounds
Vervolgens bezoeken we Fertile Grounds, een eenjarig onderzoeksproject met een open einde. In het Fries Museum zijn hiervoor drie zalen ingericht als dynamisch laboratorium. Bezoekers, Friezen, boeren, politici, natuurliefhebbers en experts buigen zich over één centrale vraag: ‘Welke toekomst wil jij voor het Friese veenweidegebied?’. Met gespreksstarters in de zalen en een divers activiteitenprogramma gaat het Fries Museum gedurende de looptijd van de tentoonstelling dieper op het onderwerp in.
Want zoals je misschien weet bestaat een groot deel van Fryslân uit veenweidegebied. En dat veen speelt een essentiële rol in de globale klimaatcrisis; verspreid over de aarde bevatten de veengebieden namelijk twee keer zoveel CO2 als alle bossen tezamen. Turfwinning, intensieve landbouw en melkveehouderij hebben ervoor gezorgd dat het veen in rap tempo uitdroogt. Dat leidt tot de uitstoot van broeikasgassen en het verlies van biodiversiteit. Volgens klimaatexperts is het opnieuw nat maken van de veenweidegebieden de enige optie voor een duurzame toekomst.
Wij juichen het dan ook toe dat er in het Fries Museum aandacht wordt besteed aan dit onderwerp, dat in 2025 een groots vervolg zal krijgen met curatoren Laura Drouet en Oivier Lacrouts van studio d-o-t-s. Voor de huidige tentoonstelling vroegen zij de Nederlandse ontwerper Christien Meindertsma om een nieuw werk te maken. En zo weet jij na jouw bezoek aan deze tentoonstelling alles over paludicultuur!
Fertile Grounds: een nieuwe blik op Friese veenweide met Christien Meindertsma is tot 10 april 2023 te zien.
Swiet – Swit
Wanneer je het Fries Museum binnenstapt, komen de geuren van gewassen je direct tegemoet. Dit komt omdat er in de museumhal verschillende eetbare planten in waterbakken groeien. Ze staan op zoet of zout water en krijgen een variatie aan kleuren licht als voeding. Het kunstenaarscollectief de Onkruidenier stelt met deze installatie vragen over de evolutie van de natuur en de mens.
Hun langlopende onderzoek begon in 2015 onder de naam Sweet – Sweat. Het Friese deel van dit onderzoek – wat zich in het Frysk vertaalt naar Swiet – Swit – is een zoektocht naar verbondenheid tussen zoet en zout in ons lichaam én in ons landschap. Want wat gebeurt er wanneer wij ons als mensen aanpassen aan een veranderend landschap dat steeds natter en zouter wordt?
De tentoonstelling À la campagne laat zien hoe het Franse licht het landschap, de kleuren en de kunstenaars beïnvloedt. De Onkruidenier laat juist zien wat licht en kleur kunnen betekenen bij het verbouwen van gewassen en biedt daarmee een toekomstperspectief op ons productielandschap. Swiet – Swit is te zien tot en met 14 augustus 2022.
Startpunt van Bosk: station Leeuwarden.
Bosk
Wandelende bomen in de stad. Het klinkt surrealistisch, bijna magisch. Maar heel concreet is Bosk een indrukwekkende, bewegende kunstinstallatie die steeds opnieuw een ander deel van de Leeuwardense binnenstad groen laat kleuren. Er lopen namelijk meer dan duizend grote en kleine bomen door de stad, dankzij een vernuftig systeem en honderden vrijwilligers die helpen om de bomen door de straten en pleinen van Leeuwarden te verplaatsen. De inzet van deze vrijwilligers zorgen op deze manier voor een nieuw wortelnetwerk van verbinding. Mooi!
Een wandelend bos in de binnenstad
Bosk geeft als ‘wandelend’ bos de bomen – en daarmee de natuur – een stem: wat kunnen we leren van bomen en hoe kijkt het bos naar de mensenwereld? Daarbij gebeurt er in het wandelende bos van alles, het is altijd in beweging. Want naast een kunstinstallatie is Bosk óók een kunstproject dat met een bo(o)mvol programma van voorstellingen tot exposities aandacht vraagt om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken. Denk hierbij aan een Fluistertuin vol inspiratie, spetterende percussieshows en dansvoorstellingen die je in vervoering brengen.
Tijdens de feestelijke opening flaneerden wij door het startpunt van Bosk: station Leeuwarden. Misschien ken je de fontein Love (2017) van het kunstproject 11fountains voor het station? De zeven meter hoge gezichten verwelkomen je normaliter in de stad, maar werden voor een aantal dagen vergezeld door Bosk… met Heel Veel Groen, zang en vogelgeluiden!
Wortel schieten
Bosk maakt 100 dagen lang plek voor iedereen om tijd te nemen voor gesprekken, kunst en ideeën. Na deze 100 dagen zal het wandelende bos het centrum van Leeuwarden verlaten. De bomen gaan dan op weg naar hun eindbestemming; verspreid over de stad en in de omgeving van Leeuwarden vinden de bomen verse aarde om wortel te schieten en te waken over generaties die nog komen.
Bosk bezoeken? Bekijk dan de overzichtskaart voor de route!
Paradys
Ook de bossen van Oranjewoud (nabij Heerenveen) zijn 100 dagen lang het decor van een bijzondere kunsttentoonstelling: Paradys. In en rondom het voormalige landgoed, de vorstelijke tuinen en rustgevende natuurschoon ontdek je de komende maanden verschillende werken in de openbare ruimte. Hiervoor nodigde artistiek leider Hans den Hartog Jager 15 internationale kunstenaars uit om nieuw werk te maken, waarbij ze werden geïnspireerd door de omgeving en de rijke geschiedenis van Oranjewoud.
Want Oranjewoud werd ooit aangelegd door de Friese Nassaus, als een zorgvuldig uitgekiend lustoord en een uitvloeisel van het idee dat natuur tembaar en het paradijs maakbaar is. Juist omdat Oranjewoud geen neutrale plek is, biedt het de deelnemende kunstenaars bij uitstek de gelegenheid om de wereld op te stuwen, te bevragen en op te schudden.
Paradijslijk Oranjewoud
En zo genoten wij op een zonnige zondagochtend van een fiets- en wandeltocht door deze bijzondere, maar ook historisch beladen omgeving. We ontdekten beeldende kunst uit alle hoeken van de wereld, die de idylle van Oranjewoud uitdagen. Daarbij geeft de ene kunstenaar kritisch commentaar op de buitenwereld en de macht die deze plek heeft geschapen. Anderen creëerden werk dat een plek als Oranjewoud nóg mooier en paradijselijker lijkt te maken. Tijdens Arcadia staan de kunstwerken op verrassende locaties verspreid over het gebied: in oude kerkjes, verscholen in het bos of verstopt achter vennetjes. Het ontvangstpaviljoen bij Hotel Tjaarda vormt daarbij het hart van Paradys. Hier kun je terecht voor tickets, de plattegrond en een audiotour.
De tempel van de lente
Eén van onze favorieten is Len tempel / Temple of Spring door Isa van Lier. Zij wil met haar kleurrijke installaties en keramische sculpturen ‘een speeltuin creëren waarin je net als een kind de tijd vergeet’. Haar werk is verleidelijk, aanstekelijk en overvloedig. Met een vrolijke installatie van keramische sculpturen verkent Isa van Lier de grenzen tussen beeld, idee en herinnering. De kleurrijke kamer (of: tempel) nodigde ons uit tot een moment van bezinning, om vervolgens helemaal zen naar het volgende kunstwerk te fietsen.
Ook zijn we onder de indruk van de drie fantastische metershoge jurken van plantenwortels: ‘Harvest Recasted’, die Diana Scherer speciaal maakte voor Paradys. De jurken verbeelden de drie krachtige stadhoudersvrouwen die landgoed Oranjewoud gesticht en onderhouden hebben.
En dan wanen we ons tijdens Paradys ook nog in een paradijs an sich. Een grote, spiegelende 2 schittert ons tegemoet, als onderdeel van ‘The Hunter’s Return’, een sprookjesachtige solotentoonstelling. Creatief multitalented Charles Avery neemt je mee op dit stukje ‘eiland’ mee naar zijn Islanders-personage ‘The Hunter’, de leidraad van zijn allereerste boek.
Tip: Boek het Paradys Kunst Hotelarrangement bij Hotel Tjaarda of bestel je tickets alvast online.
Meer Arcadia…
In de paar dagen dat wij in Leeuwarden verbleven, hebben wij láng niet alles van het gehele programma van Arcadia kunnen ontdekken. Daarom geven we hieronder nog een paar extra tips van locaties waar je ook nog kunt genieten van voorstellingen, exposities en mienskip:
- Gaia (t/m 14 augustus op verschillende plekken in Friesland) is een imposant verlichte bol van zeven meter doorsnee en laat je de aarde zien zoals ze vanaf de maan zichtbaar is. Gaia is een rondreizend kunstwerk van de Britse kunstenaar Luke Jerram dat tijdens Arcadia op zes plekken in Fryslân te zien is.
- IIS (t/m 14 augustus 2022) is een meerdelig theaterproject dat gaat over ijs als verbinder van de mienskip. Het achterliggende idee achter de voorstellingen? De laatste Elfstedentocht werd 25 jaar geleden geschaatst, reden voor IIS om in 2022 stil te staan bij dit bijzondere erfgoed. Under Wetter van Tryater mag in Wergea (t/m 9 juli 2022 op het Fricoterrein) het spits afbijten met een grootschalige buitenvoorstelling over winterse dagen.
- PAFFF (27 mei t/m 19 juni 2022 in stadsschouwburg De Harmonie, Leeuwarden) presenteert een theatraal spektakel met 20 (inter)nationale, vernieuwende kunstenaars. De 20 performances dagen jou uit om verder te kijken dan gevestigde normen en om het perspectief van een ander te onderzoeken.
- Een midzomerwadconcert? Het bestaat! De Oergong (15 juni t/m 19 juni 2022) is een initiatief van fanfarekorps De Bazuin. Het korps nodigde muziekkunstenaar Sytze Pruiksma daarbij uit om een stuk te componeren dat zij samen met trompettist Eric Vloeimans midden op het wad ten gehore brengen. Daar wil je bij zijn!
- Cargo Shanghai Friesland (14 mei t/m 23 juni 2022) is een rijdend theater waarbij twee vrachtwagenchauffeurs hun levensverhalen vertellen. Met anekdotes over het leven op de weg, verhalen over hun werk en de geglobaliseerde zuivelindustrie. Een bijzondere voorstelling als een roadmovie, langs een Friese Route 66. Het startpunt: Leeuwarden.
Chillen in het Grand Café van Hotel Post-Plaza.
Eten, drinken en slapen in Leeuwarden
Sophias
Wat doe je na een autorit richting het Noorden van bijna drie uur? Juist. Eten! En dat deden we bij Sophias – Urban Bistro & City Garden, nabij het station van Leeuwarden. We drapeerden ons in de binnentuin voor een lunch, maar een diner of lekker borrelen raden wij – na een blik op de menukaart – ook zeker aan. Zo vind je op de kaart klassieke gerechten met een moderne twist, heerlijke cocktails en een fijne selectie van bier en wijn.
Ook leuk: de lunch- en dinerkaarten variëren mee met de seizoenen, zodat de gerechten zo vers mogelijk zijn. En fijn: Sophias is een all-day concept waar je van ’s ochtends vroeg tot ‘s avond laat welkom bent. En we noemden het zojuist al even: Sophias is voorzien van een gigantische City Garden met eigen bar, barbecue en een giga groot terras. Dat is niet alleen uniek in Leeuwarden, maar zelfs uniek voor Friesland (en daarbuiten)!
Dr. Plant
Na ons bezoek aan Bosk wandelden we richting de Willemskade. Daar vind je midden op de Prins Hendrikburg Dr. Plant. Op deze kleine, eigenzinnige locatie laten eigenaren Esther en Klaas zien dat – zoals de naam al doet vermoeden – je geen gebruik hoeft te maken van dierlijke producten om lekkere gerechten te maken.
Het menu is eindeloos en wat was het een moeilijke opgave om een keuze te maken; er staat zo ontzettend veel lekkers op de kaart! Van soepen tot burgers en van stoof tot brownies; de keuze is eindeloos. Ook de koffie (to go) is een aanrader en de sapjes zijn niet alleen dorstlessend, je próeft de vitamines en mineralen die wij tijdens een perstrip goed kunnen gebruiken als boost om er weer helemaal tegenaan te kunnen!
Roast
Soms heb je zo’n restaurant die je de gehele avond in de watten legt. Tafelen met een hoofdletter T. Roast valt in deze categorie. We hebben het dan natuurlijk niet alleen over goed eten en drinken. Maar ook de ambiance, kwaliteit, gastvrijheid en originaliteit tellen wij bij elkaar op om ergens écht enthousiast over te kunnen zijn. Daarin is Roast met vlag en wimpel geslaagd.
We begonnen de avond met een biertje op de terrasboot, genietend en uitkijkend over de gracht in de binnenstad van Leeuwarden. Maar toen het zonnetje verdween, verdwenen wij naar binnen voor de perfecte wijn en spijcombinatie. Het ruime grachtenpand is sfeervol ingericht, met een licht industrieel interieur van rauwe materialen, gecombineerd met hout en originele elementen. Daarbij hebben wij zelf kunnen ervaren dat de bediening maar één doel heeft: jou een geweldige ervaring geven.
Op de kaart vind je seizoensgerechten, streekproducten, vegetarische opties en wekelijks een veranderd gerecht. Ook voor Daan belangrijk: bij Roast zijn ze uitermate allergiebewust. En dát is extra ontspannen eten. Let’s Roast!
Proefverlof
Misschien zegt de Blokhuispoort je iets? Dit is de oude gevangenis van Leeuwarden – midden in de stad – en omgetoverd tot cultureel bedrijvencentrum. Waar vroeger gedetineerden zaten, werken nu creatieve geesten. Je vindt er onder andere Drink & Eetlokaal Proefverlof, aan het tweede plein van dit grote complex. Mét een terras aan het water.
Wij mochten bij Proefverlof aanschuiven voor een diner. En omdat wij niet verwachten dat wij ooit in de gevangenis belanden, is het toch wel bijzonder om in een (voormalig) gevangenis te eten! Wij genoten van puur eten, dat lokaal wordt ingekocht door Willem Schaafsma en Folmer Dalstra, de chef-koks van het restaurant.
Bijzonder detail: in het kader van no waste sluiten de drie keukens van Willem (Eindeloos, Café de Bak en Proefverlof) bij elkaar aan. Neem bijvoorbeeld het gebruik van knolselderij voor een mooie garnering bij Eindeloos (waar een klein stukje van de knol wordt gebruikt), maar ook zorgt voor een heerlijke knolselderijsoep bij Café de Bak én een lekkere salade bij Proefverlof.
De seizoenskeuken van Proefverlof ademt ambacht, met ingrediënten direct van het Friese platteland. Ook is er veel aandacht voor groenten, de bereiding (denk aan het voorbeeld van de knolselderij). Ook is er een uitgebreide selectie aan vegetarische en veganistische gerechten. De vis komt rechtstreeks uit Harlingen (vraag vooral naar de vis van de dag) en de runderen grazen rondom Anjum. De wereldse keuken werkt met technieken uit Azië en Peru, met een Franse basis. En dat maakte onze avond zéér geslaagd!
Hotel & Grand Café Post-Plaza
In hartje Leeuwarden overnachtten wij in Hotel & Grand Café Post-Plaza, gevestigd in het oude Postkantoor. Bijzonder: het pand is meer dan honderd jaar oud, maar sommige delen gaan zelfs terug tot de zeventiende eeuw. Je zou daarom dubbel kunnen zien als je naar buiten staart, maar niet vanwege de wijn of gin-tonic. De ramen zijn namelijk gemaakt van ouderwets, niet perfect glas!
Als je hier overnacht is de kans groot dat je vooral komt voor het stadscentrum (of in ons geval: Arcadia). In een stadshotel wil je daarom niet op je hotelkamer blijven. En wanneer je het Grand Café ontdekt, zou je daar het liefst de hele dag willen vertoeven. Na het inchecken verheugden we ons al op het feit dat we hier de volgende ochtend mochten ontbijten en de loungestoelen zagen er zeer verleidelijk uit om aan het eind van de dag in neer te ploffen met een koud biertje.
In het Grand Café worden vanuit de open keuken de hele dag heerlijke gerechten bereid; van een Fries wentelteefje bij het ontbijt, een Caesar salade tijdens de lunch tot een (h)eerlijke biefstuk of verse oesters tijdens het diner. In het hotel kun je kiezen uit zes kamertypes, waarbij geen één kamer hetzelfde is. Dit komt doordat de kamers in twee monumentale panden zijn gerealiseerd. En dat zorgt ervoor dat overnachten in Post-Plaza altijd een verrassing is, ook als je er al een keertje bent geweest. Zoals Post-Plaza het zelf zo mooi in het Fries verwoord: Wy sjogge nei dy út!
Tip: Van 25 mei tot 8 juni loopt Bosk door de straat (dus boek die kamer met uitzicht)!
Ben jij van plan Arcadia (binnenkort) te bezoeken?
Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met Arcadia en Visit Friesland.
Credits fotografie: Iris Zaagman / tekst: Danielle Lakeman.
